Çalışma İzni Nedir? Nasıl Başvuru Yapılır? Değerlendirme Kriterleri Nelerdir?

Çalışma izni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen yabancı uyruklulara çalışma hakkı bahşeden ve aynı zamadan geçerlilik süresi boyunca yabancıya Türkiye’de ikamet etme hakkı sağlayan resmi bir belgedir. Çalışma izinleri, 6735 Sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu çerçevesinde düzenlenir ve Türkiye’deki işverenler ile yabancı çalışanlar arasındaki iş ilişkisine resmiyet kazandırır. Çalışma izni olmadan yabancı uyruklu bireylerin Türkiye’de çalışması yasal olarak mümkün değildir. Türkiye’de çalışma izni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilmekte olup, yabancıların çalışma hayatına katılabilmesi için gerekli olan belgedir. Ancak bu izni almak, sadece başvuru yapılmasını değil, aynı zamanda belirli yasal prosedürlerin eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesini ve gerekli belgelerin titizlikle hazırlanmasını gerektiren karmaşık bir süreçtir. Ayrıca unutmamak gerekir ki geçerli bir çalışma izni olmadan çalışan yabancılar hakkında cezai ve idari işlem uygulanır.

Çalışma İzni Türleri Nelerdir?

• • Süreli Çalışma İzni

Çalışma izni başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya; iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, belirli bir işveren altında ve önceden belirlenmiş bir işkolunda çalışma şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıla kadar geçerli süreyle düzenlenen çalışma iznidir.

Süreli çalışma iznine ilişkin olarak, başlangıç süresinin sona ermesinden sonra uzatma başvurusunda bulunmak mümkündür. Bu uzatma başvurusu, eğer kabul edilirse, yabancı uyruklu çalışana aynı işveren çatısı altında, ilk uzatma için en fazla iki yıl, sonraki uzatmalar için ise üç yıla kadar çalışma izni sağlanabilir. Bu uzatma başvurusu, eğer kabul edilirse, yabancı uyruklu çalışana aynı işveren çatısı altında, ilk uzatma için en fazla iki yıl, sonraki uzatmalar için ise üç yıla kadar çalışma izni sağlanabilir.

• • Süresiz Çalışma İzni

Bir işverene bağlı olmaksızın yabancı adına düzenlen ve yabancıya Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı veren çalışma iznidir. Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya süresiz çalışma izni verilmesi hususunda mutlak hak sağlamaz. Süresiz çalışma izni belgeleri çalışma izni başlangıç tarihi itibarıyla her beş yılın sonunda yenilenir. Belge yenileme başvurusu süresiz çalışma izni başlangıç tarihinden itibaren beş yıllık sürenin dolmasından önceki altı ay içerisinde ve her halükarda süre dolmadan yapılır.

Bu izni alan yabancılar, ülke içinde iş veya işveren bağımlılığı olmaksızın çalışma imkânı elde ederken, sosyal güvenlik ve diğer yasal haklardan da Türk vatandaşlarına benzer şekilde faydalanabilirler. Ancak bu hak; seçme, seçilme, kamu görevi üstlenme gibi vatandaşlık haklarını kapsamaz. Süresiz çalışma izni başvuruları, başvuru şartlarının sağlanması hâlinde, ilgili mevzuat çerçevesinde değerlendirilir.

Ancak, süresiz çalışma izni sahipleri dahi Türkiye’de yabancılara yasaklanmış olan ve yalnızca Türk vatandaşlarının yapmasına izin verilen belirli iş ve meslek dallarında çalışamaz. Bu düzenlemeler, Türkiye’de yabancı uyruklulara verilen çalışma izinlerinin sağladığı fırsatların yanı sıra bazı kısıtlamaları da beraberinde getirdiğini göstermektedir.

• • Bağımsız Çalışma İzni

Bir işverene bağlı olmaksızın yabancı adına düzenlenen ve yabancıya Türkiye’de kendi ad ve hesabına çalışma hakkı veren çalışma iznidir. Bağımsız çalışma izni, uluslararası işgücü politikası doğrultusunda, yabancının eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ve diğer benzeri hususlar dikkate alınarak verilebilir. Bağımsız çalışma izni süreli olarak düzenlenir.

Bu izin, özellikle belirli niteliklere sahip yabancı profesyonellere, yatırımcılara ve Türkiye’de iş kurmak isteyenlere yöneliktir ve anılan yatırımcıların Türkiye’de faaliyette bulunmalarına katkı sağlamayı amaçlar.

İzin kapsamında, yabancılar belirli bir işverene bağlı olmaksızın kendi uzmanlık alanlarında çalışabilir veya faaliyetlerini sürdürebilir

Başvuru sürecinde, ilgili belgelerin eksiksiz olarak sunulması gereklidir ve başvurunun olumlu değerlendirilmesi durumunda, yabancıya Türkiye’de bağımsız çalışma hakkı tanınır. Bu izinle, yabancılar kendi işlerini kurarak Türkiye’de istihdama ve ekonomiye katkıda bulunabilirler.

Çalışma İzni Nasıl Alınır?

Çalışma izni başvurusu yurt dışından ve yurt içinden olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilir.

Çalışma İzni Başvuru Türleri Nelerdir?

• • Yurt İçi Başvurusu

Çalışma izni başvurusu yurt içinde, doğrudan Bakanlığa yapılır. Adına Türkiye’de en az altı ay süreyle düzenlenmiş ve çalışma izni başvurusu tarihi itibarıyla geçerliliği devam eden ikamet izni bulunan yabancılar için çalışma izni başvurusu yapılabilir. Ayrıca, Genel Müdürlükçe belirlenecek yabancılardan Türkiye’de yasal olarak bulunanlar, geçerli bir ikamet izni olmaksızın başvuru yapabilir. Bu durum, yabancının nitelikleri ve Türkiye’deki faaliyetlerine bağlı olarak değerlendirilir.

• • Yurt Dışı Başvurusu

Yurt dışından yapılacak çalışma izni başvurusu iki aşamada tamamlanır. İlk aşamada yabancı, vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna şahsen giderek çalışma izni başvurusu yapar ve bu başvuruya istinaden kendisine büyükelçilik veya başkonsolosluk tarafından 16 haneli referans numarası verilir. İkinci aşamada, yabancının verilen referans numarasını Türkiye’deki işverenine bildirmesi, işvereninin ise bu referans numarasını kullanarak Bakanlığa çalışma izni başvurusu yapması gerekmektedir.

Yabancı Çalışma İzni İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Çalışma izni başvurusu için hem işverene hem de yabancı çalışan adayına ait bazı evraklar talep edilmektedir. Bakanlığın (Uluslararası İş Gücü Genel Müdürlüğü’nün) diğer il müdürlükleri gibi taşra teşkilatı bulunmadığı ve yüzyüze gidip bilgi almanın veya elden evrak teslim etmenin mümkün olmadığından dolayı çalışma izni başvuru başvuru evrakları Bakanlığa online sistem aracılığı ile teslim edilir. Evrakların teslimini takiben, çalışma izni başvurusu değerlendirmeye alınır. Genel Müdürlüğün taşra teşkilatının bulunmaması ve bir yetkili ile yüzyüze görüşülememesi dolayısıyla hem evrakların teslimi hemde çalışma izninin değerlendirme sürecinin son derece titizlikle takip edilmesi fevkalede önem arzetmektedir.

Yabancı Çalışan İçin Gerekli Evraklar

• • Güncel tarihle imzalanmış iş sözleşmesi

• • Pasaport

• • Türkçe tercümesi yeminli mütercim veya resmî makamlarca onaylı Diploma veya Geçici Mezuniyet Belgesi Sureti

• • Fotoğraf (Biyometrik Vesikalık Fotoğraf)

• • Yabancının iletişim bilgileri (e-posta adresi/telefon numarası)

• • Referans numarası: Çalışan adayı yasal olarak ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluklarını ziyaret ederek bir referans numarası almalıdır.

Şirket İçin Gerekli Evraklar

• • Vergi Levhası

• • Ticaret Sicili Gazetesi

• • İş yeri Bilançosu

• • Faaliyet Belgesi

• • Ön İzin Belgesi (Eğitim Sektörü / Sağlık Sektörü)

Ancak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı izni ile kurulan İrtibat Büroları için alınacak çalışma izni süreçlerinde;

• • Kurumlar vergisi beyannamesi ve geçici vergi beyannamesi yerine “Yıllık Faaliyet Bildirimi”

• • Ticaret Sicil Gazetesi ve Faaliyet Belgesi yerine “Bakanlık İzin Yazısı ve İzin Uzatım Yazıları”

sunulmalıdır.

*Başvuru yapılan meslek, sektör veya yabancının statüsüne göre talep edilen bilgi ve belgeler farklılık gösterebilmektedir.

2025 Yılı Çalışma İzni ve Çalışma İzni Muafiyeti Harç Tutarları

Yabancı uyrukluların 2025 yılı çalışma izin kartlarına ilişkin değerli kâğıt bedeli tutarı ise 810,00 TL olarak belirlenmiştir.

Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri Nelerdir?

Türkiye’de yabancı çalışma izinleri için bazı geçerlilik şartları bulunmaktadır. Bu şartlar:

1. İstihdam Kriteri

Çalışma izni talep edilen iş yerinde en az 5 (beş) T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. Ancak son yıl net satış tutarı 50.000.000 Türk Lirası veya daha fazla olan iş yerinde istihdam edilecek beş yabancıya kadar çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde istihdam kriteri uygulanmaz.

2. Mali Yeterlilik Kriteri

Türkiye’de bilanço esası usulüne tabi iş yerlerinde yabancı çalışma izni başvurularında belirli sermaye, ciro veya ihracat kriterleri aranmaktadır.

Cari yılda kurulmuş ve henüz yıl sonu bilançosu veya yıllık gelir tablosu düzenlememiş yeni iş yerlerinde, başvuruda bulunacak iş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 500.000 TL olması gerekmektedir.

Diğer yandan, en az bir yıl faaliyet geçmişine sahip ve yıl sonu bilançosu ile yıllık gelir tablosu düzenlemiş olan iş yerlerinde yabancı çalışma izni başvurusu yapılırken, iş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 500.000 TL olması veya net satışlarının en az 8.000.000 TL olması ya da ihracatının en az 150.000 ABD doları seviyesinde bulunması şart koşulmaktadır.

Bilanço esası usulüne tabi iş yerlerinin kurmuş oldukları adi ortaklıklar için yapılan başvurularda da ortaklardan en az birinin ödenmiş sermayesinin 500.000 TL olması, net satışlarının 8.000.000 TL’ye ulaşması veya ihracat tutarının 150.000 ABD doları olması gerekmektedir. Bu koşulların sağlanması, yabancı çalışma izni başvurusu için temel ekonomik gereklilikleri yerine getirmeye olanak tanır.

Yukarıda ayrıntılarına yer verilen “mali yeterlilik kriteri” maddesinde yer alan ödenmiş sermaye ve net satışlara ilişkin sınırlar 01.01.2025 tarihinde yürürlüğe girecek olup, çalışma izni başvurularında 01.01.2025 tarihine kadar iş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 150.000 ABD doları olması yeterli kabul edilecektir.

3. Ücret Kriteri

Hukuki zeminde, çalışanların maaşlarının, minimum ücret artışına paralel olarak yıllık bazda güncellenmesi, özellikle pozisyonlarına uygun katsayılar gözetilerek asgari ücretin altında bir ücretle çalıştırılmamaları ve SGK prim ödemelerinin aksatılmadan yapılması büyük önem arz etmektedir.

İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücretin, yabancının çalışacağı pozisyona uygun bir miktarda olması gerekmektedir.

Yabancıya ödenecek ücret, çalışma izni başvurusu tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan brüt asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle aşağıda ayrıntıları belirtilen tutarlardan kesinlikle az olmamalıdır.

*Çalışana ödenecek ücret miktarı; söz konusu kriterler ile her yıl değişen asgari ücret tutarı dikkate alınarak güncellenmelidir.

Çalışma İzninde Pozisyona Göre Asgari Ücret Katsayı Oranları

Şirket Ortağı Yabancı için Mali Yeterlilik ve İstihdam Kriterleri

Bilanço esasına göre faaliyet gösteren iş yerlerinde, yabancı bir kişinin yeni iş yeri açması veya mevcut bir iş yerine ortak olması durumunda belirli mali ve istihdam kriterleri göz önünde bulundurulmaktadır.

Bu doğrultuda, çalışma izni başvurularında aşağıdaki koşullar aranır:

• • Yeni bir iş yeri açan veya mevcut bir iş yerine ortak olan yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusunda, yabancının sermaye payının en az 500.000 TL olması ve ortaklık payının minimum %20 oranında bulunması gerekmektedir. Bu durumda iş yerinin ödenmiş sermayesinin de en az 500.000 TL olması şartı aranır.

• • Ayrıca, iş yerinde en az beş Türk vatandaşının istihdam edilmesi zorunluluğu vardır. Şirket ortağı veya iş yeri sahibi yabancıya ilk çalışma izni verilirken bu koşul şerhli olarak düzenlenir ve izin süresinin yedinci ayından itibaren iş yerinde her ay en az beş Türk vatandaşının istihdamı sağlanmalıdır.

• • Ancak, 100.000 ABD doları ve üzerinde sermaye payına sahip yabancı ortaklar için yapılan çalışma izni başvurularında, yukarıda belirtilen sermaye ve istihdam kriterleri uygulanmaz.

Yukarıda ayrıntılarına yer verilen “Şirket Ortağı Yabancı için Mali Yeterlilik ve İstihdam Kriterleri” maddesinde yer alan sermaye tutarı sınırına ilişkin uygulama 01.01.2025 tarihinde yürürlüğe girecek olup, çalışma izni başvurularında 01.01.2025 tarihine kadar şirket ortağı yabancının, sermaye tutarının en az 40.000 TL olması mali yeterlilik kriteri bakımından yeterli kabul edilir.

Çalışma İzni Uzatma Başvurusu Nasıl Yapılır?

Çalışma izni süre uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her halükârda çalışma izni süresi dolmadan sistem üzerinden yapılır. İznin süresi dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları otomatik olarak reddedilir. Bu yüzden Çalışma izni süresinin bitiş tarihi yaklaşan yabancı çalışanlar ve işverenleri için bu süreci zamanında yönetmek büyük önem taşır. Çalışma izninin uzatılması ilk başvuruda olduğu gibi elektronik ortamda yapılır.

Yapılacak çalışma izni uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni düzenlenir.

Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim gibi alanlarda çalışan yabancıların çalışma izni başvurularında ön izin alınması şart olduğu gibi, bu sektörlerdeki süre uzatma başvurularında da ilgili kurumların ön izni gereklidir. Örneğin, sağlık sektöründe çalışan yabancılar için Sağlık Bakanlığı’ndan, eğitim alanında çalışanlar için ise Millî Eğitim Bakanlığı’ndan alınan ön izin, uzatma başvurularının da ayrılmaz bir parçasıdır. Yükseköğretim kurumlarında görev alan yabancı öğretim elemanlarının süre uzatma başvurularında ise, Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) ön izni gereklidir. Yine 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında Ar-Ge Merkezi Belgesi olan firmalarda Ar-Ge personeli olarak çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü olması hâlinde değerlendirilir.

Çalışma İzninin Kapsamı ve Geçerlilik Şartları nelerdir?

1. 1. Çalışma İzni İkamet İzni Yerine Geçer:

Bakanlık tarafından düzenlenen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, geçerliliği süresince ikamet izni yerine geçer. Ancak, mülteci veya ikincil koruma statüsü tanınan yabancılar için farklı hükümler uygulanabilir.

• • İkamet İzni Çalışma Hakkı Sağlamaz:

Yabancıların ikamet iznine sahip olmaları, doğrudan çalışma hakkı sağlamaz. Çalışma hakkı için ayrıca çalışma izni veya muafiyeti gereklidir.

• • Çalışma İzni Sona Erdiğinde İkamet Hakkı da Sona Erer:

Çalışma izni veya muafiyetinin herhangi bir nedenle geçersiz hâle gelmesi, buna bağlı olan ikamet hakkının da sona ermesine neden olur. Bu nedenle çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her halükârda çalışma izni süresi dolmadan amaca uygun ikamet izni için başvuru yapılmalıdır. İkamet izninden muafiyet sağlayan durumları sona erdikten sonra da Türkiye’de kalmaya devam edecek yabancıların en geç on gün içinde ikamet izni almak üzere valiliklere başvurmaları gerekir.

• • Diğer İkamet İzinleri Geçersiz Olmaz:

Çalışma izni dışında bir nedenle Türkiye’de geçerli bir ikamet izni olan yabancılar için, çalışma izninin sona ermesi durumunda sahip oldukları diğer ikamet izinleri geçerliliğini korur.

• • İş yeri ve Adrese Bağlı Çalışma İzni:

Bir işverene bağlı olarak verilen çalışma izni, yalnızca düzenlendiği iş yeri ve adreste geçerlidir; başka bir yerde veya işverende geçerli sayılmaz.

ÇALIŞMA İZNİ OLMAKSIZIN ÇALIŞAN/ÇALIŞTIRILAN YABANCILARA İLİŞKİN 2025 YILI İDARİ PARA CEZALARI

Çalışma izni olmaksızın çalıştığı tespit edilen yabancılar ve işverenleri hakkında yukarıdaki idari para cezaları uygulanmaktadır. Ayrıca, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar kolluk kuvvetlerince sınır dışı edilmek üzere Göç İdaresi Geri Gönderme Merkezlerine teslim edilirler. Ülkerine sınırdışı edilen izinsiz çalışan yabancılar haklarından konulan Türkiye’ye giriş yasakları çercevesinde 1 yıl süreyle Türkiye’ye giriş yapamazlar.

Süreç boyunca bir avukat ile çalışmak, başvurunun doğru bir şekilde yapılmasını sağlar ve başvuru sahibine hukuki güvence sunar. Bu nedenle, başvurunuzu yapmadan önce bir uzmandan yardım almanız, sürecin doğru ve sağlıklı bir şekilde ilerlemesine olanak tanımaktadır.

Ek bilgiye ihtiyaç duymanız hâlinde bizimle herzaman iletişime geçebilirsiniz.