İnsani İkamet İzni, Başvuru Süreci ve Gereken Evraklar

Bilindiği üzere ülkemiz, uluslararası koruma ve insani nedenlerle ikamet etmek isteyen yabancılara çeşitli izinler sunmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’de kamuoyunda özellikle af olarak nitelendirilen insani ikamet izni; genellikle Türkiye’ye geçici süreyle sığınan, zorunlu göçmen veya diğer insani nedenlerle kalmak isteyen kişilere verilmektedir. Açıklanan bu ikamet izni türü, yabancıların Türkiye’deki yaşamlarını sürdürebilmelerinin hukuki temelini oluşturmaktadır.  Aşağıda, Türkiye’de (af kapsamında) insani ikamet izni başvurusu yaparken dikkat etmeniz gereken önemli hususlar açıklanmaktadır.

Bu yazıda;

1. İnsani İkamet İzni Nedir?
2. İnsani İkamet İzni Başvuru Koşullarına Dair Yasal Düzenleme
3. İnsani İkamet İzni Başvurusu İçin Gereken Evraklar
4. İnsani İkamet İzni Başvuru Süreci
5. İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddi ve Hukuki Süreç

ele alınarak incelenmektedir.

1. İnsani İkamet İzni Nedir?

İnsani ikamet izni, kamuoyunda af olarak adlandırılmakta olup, Türkiye’ye zorunlu sebeplerle sığınan yabancılara verilen geçici bir oturum izni türüdür. Bu izin, kişilerin ülkelerinde savaş, iç karışıklık, etnik veya dini baskılar gibi sebeplerle Türkiye’ye gelmelerini takiben onlara belirli bir süreyle yaşam hakkı tanımaktadır. İnsani ikamet izni/ikamet affı, genellikle 6 ay ile – 1 yıl süre arasında verilmekte olup yalnızca bir kereye mahsus olarak yabancıların bu imkandan faydalanması mümkündür. Dolayısıyla esasen insani ikamet izni; bir takım insani gerekçelerle Türkiye’ye giriş yapmış kişilere verilen bir izindir. Belirtmek gerekir ki koşulların oluşması halinde ikamet izni alındıktan sonra; çalışma izni, aile izni gibi izinlere çevrilebilmektedir.

• İnsani İkamet İzni Başvuru Koşullarına Dair Yasal Düzenleme

İnsani ikamet iznine dair yasal düzenleme, YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU’nun 46. Maddesinde yer almaktadır.

Söz konusu maddeye göre; aşağıda belirtilen hâllerde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, Bakanlıkça belirlenen sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ve Genel Müdürlüğün onayı alınarak valiliklerce insani ikamet izni verilebilir ve bu izinler uzatılabilir:

 a) Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda

b) Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde

c) 55 inci madde uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında

ç)53 üncü, 72 nci ve 77 nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda

d) Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince

e) Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında (uygulamada bu durum en çok özellikle ikamet süresi dolmasına rağmen Türkiye’de kalmaya devam eden yabancı kişilerde görülmektedir).

f) Olağanüstü durumlarda

insani ikamet izni verilmektedir. İnsani ikamet izni alan yabancılar, iznin veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadır. Dolayısıyla kanunen şartları taşıyan yabancılar ikamet izni için başvuruda bulunabilirler.

Bununla birlikte insani ikamet izni şartlarına dair ayrıca https://www.goc.gov.tr/ikamet-izni-cesitleri adresinde de yer verilmektedir.

• İnsani İkamet İzni Başvurusu İçin Gereken Evraklar

İnsani ikamet izni başvurusu için gereken evraklar, adına başvuru gerçekleştirilen kişinin durumuna göre değişmekte olup her yabancının dosyası kendine özgüdür. Ancak genel olarak şu belgeler talep edilmektedir:

• Pasaport veya Kimlik Belgesi: Başvuran kişinin geçerli bir pasaportu veya kimlik belgesi. Eğer pasaport mevcut değilse, geçici kimlik belgesi veya başka resmi kimlik belgeleri de kabul edilebilir.
• Fotoğraf: Başvuru sahibinin son 6 ay içinde çekilmiş biyometrik fotoğrafı.
• İkamet Başvuru Formu: İlgili Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan ve başvuru sahibinin kişisel bilgilerini içeren başvuru formu.
• Geçerli İkamet Belgesi: Eğer başvuru, Türkiye’de halihazırda geçerli bir vize veya ikamet izni altında yapılacaksa, önceki ikamet belgesinin bir kopyası.
• Diğer Destekleyici Belgeler: Başvuran kişinin Türkiye’de kalma sebebini belgeleyen destekleyici belgeler, örneğin bir hastalık raporu, zorla göç etme durumu, şiddet görme gibi.

Bu belgelerle birlikte başvuru yapıldığında, Göç İdaresi başvuruyu inceleyerek ikamet iznine dair bir karar vermektedir. Burada söz konusu belgeleri bir dilekçe altında ileterek başvuru sebeplerinin hukuki temelinin yazılması oldukça önem arz etmektedir. Bu nedenle haklarını bilemeyen yabancının bu noktada alanında yetkin avukatlar ile çalışması ve İl Göç İdaresi’nde gerçekleştirilecek görüşmelere avukatı ile katılım sağlamasını önermekteyiz.

• İnsani İkamet İzni Başvuru Süreci

Başvuru, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne yapılmakta işbu başvuru süreci birkaç aşamadan oluşmaktadır:

• Başvuru Kabulü: Kendinizi vekil ile temsil ettiriyor iseniz avukatınız tarafından detaylı olarak hazırlanan başvuru dosyanız Göç İdaresi’ne teslim edilir ve ilk aşamada belgelerinizin tamlığı kontrol edilir.
• Değerlendirme Süreci: Başvurunuz, Göç İdaresi tarafından incelenir ve başvurunuzun insani gerekçelere dayalı olup olmadığına karar verilir. Bu aşamada mülakat söz konusu olabilir.
• Sonuç Bildirimi: Başvurunuzun sonucu size yazılı olarak bildirilir. İzin verildiği takdirde, insani ikamet izninizin süresi ve şartları ilgili bildirimde belirtilmektedir.
• İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddi ve Hukuki Süreç

İkamet izninin reddedilmesi bir idari işlem niteliğinde olduğundan işbu kararlara karşı İdare Mahkemelerinde “iptal davaları” açılabilmektedir. Öte yandan belirtmek isteriz ki; ikamet izninin reddedilmemesi lakin idarenin bu başvuruya dair 30(otuz) gün boyunca sessiz kalması da zımni ret sayılacağından yine aynı şekilde iptal davası ikame edilmesinin önü açılmış olacaktır. Sonuç olarak olası bir ret durumunda yabancının başvurduğu yerdeki İdare Mahkemelerinde iptal davaları açılarak sürecin olumlu yöne çevrilmesi adına hukuki girişimlerde bulunulacaktır.

Yukarıdaki açıklamalarımızdan anlaşılacağı üzere insani ikamet iznine ilişkin başvuru süreçleri karışık ve hukuki bilgi gerektiren bir süreci içermektedir. Hal böyle iken, başvuru sürçlerinin henüz en başından itibaren alanında yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almak başvurunun gidişatı için büyük bir öneme sahiptir. Süreci bir avukat aracılığı ile yürütmek; gerek talep edilecek olan evrakların niteliğine uygun, tam ve doğru bir şekilde hazırlanması başvuru dilekçesinin hukuki bir temele dayandırılması açısından oldukça elzemdir.

Zira başvuru sürecinde herhangi bir hukuki eksiklik olması halinde avukat tarafından bu eksiklik tamamlanarak sürecin hukuki olarak daha sağlam yürütülmesi söz konusu olacaktır. İlaveten yukarıda da bahsedildiği üzere; başvurunun reddedilmesi halinde; yasal merciilerde dava açılması ve haklarınızın savunulması açısından bir avukat ile çalışılması oldukça önemlidir.  

Dolayısıyla avukatlar, başvuru sürecinde olası hatalardan kaçınmanızı sağlayarak, başvurunuzun daha hızlı ve sorunsuz bir şekilde ilerlemesine yardımcı olarak süreci yöneteceklerdir. Ayrıca, mülakatlarda veya olası itiraz süreçlerinde profesyonel destek almanız da yabancı bir ülkedeki bir kişi için ehhemiyet arz etmektedir.

Sonuç olarak; Türkiye’de insani ikamet izni başvurusu, belirli prosedürler ve belgelerle yapılması gereken, dikkat gerektiren bir işlemdir. Başvuru koşullarının ve gereken belgelerin eksiksiz olarak tamamlanması, başvuru sebeplerinin hukuki zeminde açıklanması; başvurunun doğru bir şekilde yapılabilmesi açısından büyük önem taşır. Süreç boyunca bir avukat ile çalışmak, başvurunun doğru bir şekilde yapılmasını sağlar ve başvuru sahibine hukuki güvence sunar. Bu nedenle, başvurunuzu yapmadan önce bir uzmandan yardım almanız, sürecin doğru ve sağlıklı bir şekilde ilerlemesine olanak tanımaktadır.

Konuya ilişkin olarak tarafımız ile her zaman iletişime geçebilirsiniz.